Bewijsdrang. Het is een woord dat als een rode draad door mijn leven heeft gelopen. In opgroeien, in werk, in relaties, als muzikant. Altijd dat gevoel dat ik iets moest laten zien, dat ik moest overtuigen, moest vechten voor een plek. Vaak handelde ik daarbij vanuit mentale strategieën: slim redeneren, mezelf groter maken met woorden of kennis, mijzelf opvallend kleden, reageren vanuit overtuigingen die me houvast gaven. Alsof ik met mijn hoofd de leegte in mezelf kon vullen en feedback van anderen kon sturen. Maar er zat altijd een ondertoon bij: alsof ik pas besta als ik erkenning krijg van buitenaf.
Maar sinds ik 14 maanden clean ben, kijk ik er met andere ogen naar. Ik ben in mijn kernovertuigingen gedoken, naar mijn zelfbeeld, naar de patronen die ik jarenlang als vanzelfsprekend heb gezien. En ergens daarbinnen begint mijn eigen persoonlijkheid langzaam omhoog te drijven. Tegelijkertijd merk ik: de neiging tot hyperalert zijn, tot alles willen benoemen, mijn gevoelens luid en duidelijk neerzetten… is dat dan ook weer bewijsdrang? Of is dat gewoon wie ik ben?
Bewijsdrang: de honger van het ego
Bewijsdrang komt vaak voort uit onzekerheid. Het is de innerlijke stem die zegt: “Als jij maar hard genoeg laat zien wie je bent, dan pas word je gezien, dan pas ben je genoeg.” Het geportretteerde zelfbeeld laten bestaan bij gebrek aan andere inzichten.
Het ego houdt zich daaraan vast. Het wil erkenning, het wil veiligheid. Vaak bedient het zich daarbij van rationele overlevingsmechanismen: slimme verhalen, cognitieve trucjes, overtuigende argumenten, of een houding die net wat steviger lijkt dan je werkelijk voelt. Het laat je schreeuwen in plaats van spreken. Het vult de stilte met kennis of bedachte patronen, bang dat stilte gelijkstaat aan onzichtbaarheid.
Authenticiteit: de stem van binnen
Daar tegenover staat authenticiteit. Het verschil zit niet zozeer in wat je zegt of doet, maar in de bron van waaruit je handelt. Bij aangeleerde manieren van reageren probeer je te managen hoe je overkomt; bij authenticiteit laat je zien wat er werkelijk in je leeft. Dat kan zacht en kwetsbaar zijn, maar ook krachtig en gepassioneerd. Het gaat niet om winnen of overtuigen, maar om delen.
Het ongemakkelijke midden
En toch blijft die twijfel: hoe weet je of mensen niet nog steeds alleen “het ego” horen? Misschien is dat wel precies de kwetsbaarheid van authentiek leven: dat je het niet kunt controleren. Dat je altijd wordt gespiegeld door de ogen van anderen, die hun eigen filters, angsten en projecties hebben.
Misschien is de echte oefening niet zozeer om te onderscheiden of je nu “authentiek” bent, of dat je vanuit oude strategieën spreekt, maar om te verdragen dat je het verschil niet altijd zult zien. Om te mogen spreken, juist mét onzekerheid. Want je gevoel delen betekent niet dat je altijd gelijk hebt, maar wel dat je trouw bent aan jezelf in dat moment.
Mag ik dat dan delen?
Ja, maar hoe eng is dat? Authentiek leven betekent niet wachten tot je helemaal zeker weet of je vrij bent van bewijsdrang of aangeleerde patronen. Het betekent stap voor stap oefenen om je waarheid te delen, en daarin te leren onderscheiden wat uit angst komt en wat uit verbinding. Soms voelt het misschien nog als bewijzen, soms ook niet. En dat is oké.
Want misschien is het antwoord simpel: zolang je jezelf blijft bevragen, zolang je bereid bent eerlijk te kijken naar je drijfveren, ben je al bezig met authenticiteit.
Praktisch: hoe herken je het verschil?
Misschien helpt het om jezelf bij een sterke drang om iets te zeggen of te doen de volgende vragen te stellen:
- Komt dit voort uit angst of uit rust?
Als er paniek of spanning onder ligt, is de kans groot dat bewijsdrang of een oude strategie meedoet. - Zoek ik bevestiging of deel ik mijn ervaring?
Trucjes van het hoofd willen iets halen (erkenning). Authenticiteit wil iets geven (delen). - Kan ik het ook laten?
Als de neiging voelt als een ‘moeten’, zit bewijsdrang er vaak achter. Als het meer een ‘mogen’ is, is het waarschijnlijk authentieker. - Hoe voelt mijn lichaam aan?
Geestelijke houvasten gaan vaak samen met spanning, verkramping of hyperalertheid. Authenticiteit voelt lichter, zelfs als het spannend blijft.
Door deze vragen niet als oordeel maar als kompas te gebruiken, kun je stap voor stap beter leren onderscheiden waar je uit spreekt.
Tot slot
Misschien gaat het uiteindelijk niet om het perfecte onderscheid tussen bewijsdrang en authenticiteit, maar om de bereidheid steeds weer te onderzoeken waar je vandaan spreekt. Iedere keer dat je eerlijk kijkt naar je eigen drijfveren en innerlijke behoeftes, kom je dichter bij jezelf.
En misschien herken jij dit ook: die momenten waarop je voelt dat je woorden groter klinken dan je hart, of juist dat je stem trilt van kwetsbaarheid. Beide kanten horen erbij. Het verschil maken we niet in het vermijden van bewijsdrang, maar in de moed om onszelf telkens opnieuw “echt” te laten zien.